Gdy dziecko choruje, jedno z rodziców musi z nim zostać, aby się nim zająć. W takich sytuacjach opiekun może ubiegać się o zasiłek opiekuńczy na opiekę nad chorym dzieckiem. Jakie warunki należy spełniać, aby otrzymać zasiłek? Kto może się o niego ubiegać i kiedy trzeba złożyć odpowiednie dokumenty? Odpowiedzi na pytania znajdują się w poniższym poradniku.
Kto może starać się o zasiłek opiekuńczy na dziecko?
Aby otrzymać świadczenie, wnioskujący musi spełniać oba warunki:
- nie może pracować, ponieważ opiekuje się chorym dzieckiem i:
- jest jego rodzicem,
- jest jego rodzicem adopcyjnym,
- jest jego rodzicem zastępczym,
- jest jego opiekunem prawnym,
- nie jest to jego dziecko, jednak wychowuje je i utrzymuje,
- ma ubezpieczenie chorobowe oraz:
- jest pracownikiem na podstawie umowy o pracę,
- jest zleceniobiorcą na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenie lub innej umowy o świadczenie usług,
- współpracuje ze zleceniobiorcą,
- wykonuje pracę nakładczą na podstawie umowy nakładczej,
- prowadzi działalność pozarolniczą lub współpracuje z osobą prowadzącą taką działalność,
- jest członkiem rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych,
- jest osobą duchowną.
O zasiłek opiekuńczy na dziecko może się starać zarówno matka, jak i ojciec. Świadczenie otrzyma jednak tylko jeden z rodziców – ten, który złożył wniosek.
Zasiłek nie może zostać przyznany, jeżeli inne osoby, z którymi mieszka wnioskujący, mogą zaopiekować się chorym dzieckiem. Zasada ta nie obowiązuje, jeśli dziecko nie ukończyło 2. roku życia.
Z zasiłku opiekuńczego można również skorzystać podczas opieki nad innym członkiem rodziny niż dziecko, wtedy świadczenie można pobierać maksymalnie przez 14 dni w ciągu roku.
Jak złożyć wniosek o L4 na dziecko?
Wniosek o uzyskanie tego świadczenia można złożyć na 3 sposoby:
- osobiście w siedzibie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych → wyszukiwarka,
- listownie, wysyłając dokumenty na adres wybranego oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
- przez Internet, za pośrednictwem Platformy Usług Elektronicznych PUE ZUS – jeżeli to ZUS wypłaca zasiłek.
Gdzie dostarczyć wniosek?
Miejsce złożenia wniosku zależy od rodzaju zatrudnienia. Dokumenty należy złożyć:
- u pracodawcy, czyli płatnika składek – jeżeli zatrudnia powyżej 20 osób,
- u pracodawcy lub w jednostce ZUS – jeżeli płatnik zatrudnia poniżej 20 osób,
- w jednostce ZUS odpowiedniej dla płatnika składek – jeżeli wnioskujący prowadzi działalność pozarolniczą, współpracuje z osobą wykonującą taką działalność lub jest osobą duchowną.
Kiedy należy złożyć wniosek o L4 na dziecko?
Wniosek wraz ze wszystkimi potrzebnymi dokumentami należy złożyć jak najszybciej.
Opiekun może również złożyć wniosek o zasiłek za okres, który już jakiś czas temu się zakończył. Można tego dokonać w ciągu 6 miesięcy od ostatniego dnia, za który można otrzymać zasiłek opiekuńczy. W wyjątkowych sytuacjach okres złożenia wniosku może zostać wydłużony – na przykład, gdy wnioskujący leży w szpitalu. Wówczas dokumenty można złożyć w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym wyjątkowe powody, przez które nie było możliwości złożenia wniosku, przestaną istnieć.
Jaka jest wysokość zasiłku opiekuńczego?
Standardowo, wysokość zasiłku jest równa 80% podstawy wymiaru zasiłku. Dokładną kwotę wyliczy Zakład Ubezpieczeń Społecznych bądź pracodawca (płatnik składek).
Zasiłek wypłacany jest za każdy dzień, w którym sprawuje się opiekę nad dzieckiem, wliczając w to także dni ustawowo wolne od pracy.
Jaka jest podstawa wymiaru zasiłku?
Wysokość wymiaru zasiłku będzie zależała od faktu, czy osoba składająca wniosek jest pracownikiem, czy też nie:
- jeżeli jest pracownikiem – podstawę zasiłku stanowić będzie przeciętne miesięczne wynagrodzenie z ostatnich 12 miesięcy przed miesiącem, w którym wnioskujący opiekował się chorym dzieckiem. Od tej kwoty należy odjąć składki na ubezpieczenia społeczne;
- jeżeli nie jest pracownikiem – podstawą zasiłku będzie przeciętny miesięczny przychód z ostatnich 12 miesięcy przed miesiącem, w którym wnioskujący opiekował się chorym dzieckiem. Dodatkowo od uzyskanej kwoty należy odjąć 13,71% jej wysokości.
Kto wypłaca zasiłek opiekuńczy?
Za wypłacanie zasiłku odpowiedzialny jest ZUS oraz KRUS.
Jak długo można otrzymywać zasiłek opiekuńczy na dziecko?
Zasiłek opiekuńczy można otrzymywać maksymalnie przez:
- 60 dni w roku – jeżeli sprawuje się opiekę nad chorym dzieckiem do ukończenia przez nie 14. roku życia;
- 14 dni w roku – jeżeli sprawuje się opiekę nad chorym dzieckiem powyżej 14. roku życia;
- 30 dni w roku – jeżeli sprawuje się opiekę nad chorym niepełnosprawnym dzieckiem, które ma więcej niż 14 lat i nie ukończyło 18. roku życia.
- 2 dni w roku - jeżeli sprawuje się opiekę nad dzieckiem zdrowym do 14. roku życia.
Łączna liczba dni, którą można wykorzystać na wszystkie zasiłki opiekuńcze w roku to 60 - nawet w przypadku posiadania więcej niż jednego dziecka poniżej 14. roku życia, liczba dni nie sumuje się. Ponadto niewykorzystane dni w roku kalendarzowym nie przechodzą na kolejny rok, lecz przepadają.
Ile kosztuje złożenie wniosku o L4 na dziecko?
Złożenie dokumentów w tej sprawie jest bezpłatne.
Dodatkowy zasiłek opiekuńczy na dziecko
Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje matce pobierającej zasiłek macierzyński w ciągu 8 tygodni po porodzie, która nie może opiekować się nowo narodzonym dzieckiem. Zamiast niej robi to ojciec dziecka lub inny najbliższy członek rodziny. W takiej sytuacji przysługuje im prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego.
Świadczenie przysługuje, gdy matka dziecka:
-
przebywa w szpitalu lub innej placówce leczniczej i nie może sprawować osobistej opieki,
-
ma orzeczenie o niepełnosprawności w znacznym stopniu oraz jej stan zdrowia uniemożliwia sprawowanie opieki,
-
ma orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji,
-
porzuciła dziecko.
Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje wyłącznie do 8. tygodnia życia dziecka.
Zasiłek opiekuńczy na zdrowe dziecko
Rodzicom zatrudnionym na etat, przysługuje opieka nad dzieckiem zdrowym, które ma mniej niż 8 lat lub dzieckiem z niepełnosprawnością, które ma mniej niż 18 lat.
Zasiłek przysługuje w przypadku:
-
nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza,
-
choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem,
-
inspektor sanitarny podejrzewa, że dziecko jest nosicielem choroby zakaźnej, i wydał decyzję o izolacji dziecka lub kwarantannie,
-
porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego, lub rodzica dziecka, stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi, lub rodzicowi sprawowanie opieki,
-
pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne.
Specjalny zasiłek opiekuńczy
Od 1 stycznia 2024 r. obowiązują nowe przepisy, na mocy, których specjalny zasiłek opiekuńczy nie jest już przyznawany. Ustawa chroni osoby, które pobierały zasiłek przed tym terminem. W takim przypadku będą one otrzymywać zasilek do daty, do której zostal im on przyznany.
Specjalny zasiłek opiekuńczy to kolejny rodzaj świadczenia, który przysługuje osobom, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom, jeżeli:
-
nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej,
-
rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.
Aby sprawować stałą opiekę nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Chcąc uzyskać zasiłek opiekuńczy na osobę starszą bądź dziecko niepełnosprawne, które wymaga stałej opieki, najlepiej starać się o ten rodzaj świadczenia. Aby uzyskać świadczenie, dochód na jedną osobę w rodzinie nie może przekraczać 764 zł netto. Wysokość specjalnego zasiłku opiekuńczego to 620 zł miesięcznie. Aby zasiłek był wypłacany w 2024 roku konieczne jest nabycie prawa do korzystania z tej pomocy do końca grudnia 2023 r. Wtedy ten zasiłek będzie wypłacany automatycznie w kolejnym roku.
Specjalny zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli:
-
osoba sprawująca opiekę:
-
ma ustalone prawo do:
-
renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego,
-
zasiłku przedemerytalnego,
-
świadczenia przedemerytalnego
-
-
ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów,
-
legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
-
osoba wymagająca opieki:
-
została umieszczona w rodzinie zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej spokrewnionej, w rodzinnym domu dziecka albo, w związku z koniecznością kształcenia, rewalidacji lub rehabilitacji, w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, z wyjątkiem podmiotu wykonującego działalność leczniczą, i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu;
-
-
ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury;
-
ma ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego, prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, prawo do świadczenia pielęgnacyjnego lub prawo do zasiłku dla opiekuna;
-
na osobę wymagającą opieki inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.
Wniosek o zasiłek opiekuńczy PDF
Jakie dokumenty należy przygotować?
Oto lista dokumentów, które należy dostarczyć, aby otrzymać prawo do zasiłku opiekuńczego:
- wniosek o zasiłek opiekuńczy,
- wydruk zwolnienia elektronicznego (e-ZLA) – jeżeli płatnik wnioskującego nie posiada profilu na platformie PUE ZUS,
- zaświadczenie lekarskie w formie wydruku z systemu – w przypadku, gdy lekarz nie ma dostępu do Internetu lub PUE ZUS,
- zaświadczenie w języku obcym – w przypadku opieki nad dzieckiem za granicą. Dokument należy przetłumaczyć na język polski wówczas, gdy nie został on wydany w państwie członkowskim Unii Europejskiej, Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) lub w państwie, które podpisało z Polską umowę w zakresie zabezpieczenia społecznego,
- zaświadczenie płatnika składek:
- Z-3 – w przypadku pracownika,
- Z-3b – w przypadkach:
- posiadania pozarolniczej działalności,
- współpracy z osobą posiadającą działalność pozarolniczą,
- bycia osobą duchowną,
- Z-3a – w pozostałych przypadkach,
- dowód tożsamości – dowód osobisty lub paszport – jeżeli dokumenty składa się osobiście w jednostce ZUS,
- orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności – w przypadku opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem,
- orzeczenie o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: koniecznością stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz z koniecznością stałego codziennego współudziału opiekuna dziecka w leczeniu, rehabilitacji i edukacji dziecka – w przypadku opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem.
Jakie informacje powinny zostać zawarte w zaświadczeniu lekarskim?
Prosząc lekarza o zaświadczenie, warto zwrócić uwagę, czy posiada ono kilka znaczących informacji takich jak:
- nazwa zakładu leczniczego oraz imię i nazwisko lekarza,
- data wystawienia zaświadczenia oraz podpis lekarza,
- data początkowa i końcowa okresu opieki nad dzieckiem.
Jak złożyć wniosek o zasiłek opiekuńczy przez Internet?
- Na początku należy zalogować się na Platformie Usług Elektronicznych ZUS.
- Następnie w katalogu spraw należy wybrać wniosek Z-15.
- Kolejnym krokiem jest poprawne wypisanie formularza i podpisanie go za pomocą podpisu kwalifikowanego lub profilu zaufanego.
- Wnioskujący musi dostarczyć do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych resztę dokumentów – może to zrobić osobiście, przez pełnomocnika lub listownie.
Jaki jest czas oczekiwania na decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych?
Prawo do zasiłku powinno zostać przyznane do 30 dni kalendarzowych od złożenia wszystkich dokumentów.
Czy można odwołać się od decyzji ZUS-u?
Jeżeli wnioskujący nie zgadza się z decyzją ZUS-u, może odwołać się do Rejonowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Pisemne odwołanie od decyzji ZUS należy złożyć w oddziale Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, który wydał decyzję w ciągu miesiąca od otrzymania decyzji. Złożenie odwołania jest bezpłatne.
Podstawa prawna
- Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. 2024 poz. 572),
- Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. 2024 poz. 323),
- Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 lipca 2017 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o przyznanie świadczeń rodzinnych oraz zakresu informacji, jakie mają być zawarte we wniosku, zaświadczeniach i oświadczeniach o ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1466),
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 lipca 2018 r. w sprawie wysokości dochodu rodziny albo dochodu osoby uczącej się, stanowiących podstawę ubiegania się o zasiłek rodzinny i specjalny zasiłek opiekuńczy, wysokości świadczeń rodzinnych oraz wysokości zasiłku dla opiekuna (Dz.U. z 2018 r. poz. 1497).