Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS)

Zobacz jakie sprawy załatwisz w zakładach ubezpieczeń społecznych

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) jest państwową jednostką organizacyjną, posiadającą osobowość prawną. Tworzy sektor finansów publicznych w Polsce. Odpowiada za realizację zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych. Gromadzi składki na ubezpieczenia społeczne obywateli, co umożliwia późniejszą wypłatę świadczeń z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego, niezdolności do pracy, choroby czy urlopu macierzyńskiego. Centrala Zakładu znajduje się w Warszawie, jednak ZUS posiada swoje oddziały, inspektoraty i biura terenowe w całej Polsce. Łącznie są to 43 oddziały znajdujące się w większych miastach oraz kilkadziesiąt inspektoratów i punktów informacyjnych w całym kraju. Nadzór nad legalnością działań Zakładu sprawuje minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego. 

Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych, organami ZUS są:

• Prezes Zakładu, który kieruje działalnością ZUS i reprezentuje go na zewnątrz,
• Zarząd Zakładu odpowiedzialny za koordynację realizowania celów, procesów, projektów i wykonywania zadań,
• Rada Nadzorcza Zakładu, pełniąca rolę organu przedstawicielskiego → jest instytucją dialogu społecznego.

Zakres działania i zadania ZUS

Zakres działania i zadania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych określają:

• ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych,
• statut ZUS.

Do głównych zadań Zakładu Ubezpieczeń Społecznych należą:

• realizacja uchwalonych przepisów o ubezpieczeniach społecznych, w tym:
  • ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych,
  • określenie uprawnień do świadczenia z ubezpieczenia i ich wypłacanie (chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej),
  • określanie wysokości i pobieranie składek ubezpieczeniowych (społecznych, zdrowotnych, na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych),
  • prowadzenie indywidualnych kont ubezpieczonych i płatników składek,
  • prowadzenie rozliczeń z płatnikami składek,
  • podejmowanie decyzji orzekających o uprawnieniach do świadczeń z ubezpieczeń społecznych (lekarze orzecznicy, komisje lekarskie Zakładu);
• realizacja umów i porozumień międzynarodowych, związanych z ubezpieczeniem społecznym;
• wystawianie legitymacji emeryta-rencisty osobom uprawnionym;
• dystrybucja środków finansowych z funduszów ubezpieczeń społecznych i Funduszu Alimentacyjnego;
• kontrola:
  • orzeczeń o czasowej niezdolności do pracy,
  • opłacania obowiązkowych składek przez płatników,
• prewencja rentowa, czyli działanie na rzecz utrzymania w zdrowiu społeczeństwa, poprzez:
  • rehabilitację leczniczą ubezpieczonych zagrożonych niezdolnością do pracy (na przykład skierowania do sanatoriów),
  • prace badawcze i analizy przyczyn niezdolności do pracy,
  • inne działania prewencyjne.

Jak znaleźć oddział, inspektorat lub biuro terenowe ZUS?

Aby znaleźć najbliższy oddział lub jednostkę ZUS, możesz skorzystać z wyszukiwarki ZUS.

PUE ZUS online, czyli ZUS w Internecie

Zakład Ubezpieczeń Społecznych posiada swoją własną platformę elektroniczną - PUE ZUS. Warto wspomnieć, że część wniosków można złożyć jedynie w formie elektronicznej, na przykład wniosek o 500 Plus. Aby załatwić sprawę w ZUS przez Internet, należy posiadać Profil Zaufany.

Rodzaje świadczeń w ZUS

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypłaca wiele różnych świadczeń. Są to:

• Z tytułu choroby i macierzyństwa:
  • zasiłek chorobowy,
  • zasiłek macierzyński,
  • rodzicielskie świadczenie uzupełniające MAMA 4+,
  • zasiłek opiekuńczy,
  • zasiłek wyrównawczy,
  • świadczenia rehabilitacyjne.
• Z tytułu długotrwałej niezdolności do pracy:
  • renta z tytułu niezdolności do pracy,
  • renta szkoleniowa.
• Z tytułu podeszłego wieku:
  • emerytura,
  • dodatek pielęgnacyjny do emerytur i rent.
• Z tytułu śmierci głównego żywiciela rodziny:
  • renta rodzinna,
  • dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej.
• Z tytułu wypadku przy pracy i choroby zawodowej:
  • jednorazowe odszkodowanie,
  • świadczenia z tytułu choroby, długotrwałej niezdolności do pracy i śmierci żywiciela,
  • zwrot kosztów poniesionych na zakup przedmiotów ortopedycznych.
• Inne:
  • zasiłek pogrzebowy,
  • Dobry Start 300+,
  • 500+,
  • świadczenie postojowe,
  • renta socjalna,
  • świadczenie przedemerytalne,
  • rehabilitacja lecznicza w ramach prewencji rentowej ZUS.

Świadczenie 500+ w ZUS

Od 2022 roku ZUS jest instytucją, przyznającą świadczenie 500+. Co istotne, wnioski o świadczenie można składać wyłącznie elektronicznie - za pośrednictwem portalu PUE ZUS. W przypadku, gdy osoba wnioskująca o 500+ jest matką lub ojcem dziecka i ma numer PESEL wniosek online do ZUS może złożyć również za pośrednictwem portalu [email protected] lub swojego banku.

Kto musi płacić składki do ZUSu?

Do odprowadzania składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zobowiązane są:

• osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, które nie prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej nie prowadziły pozarolniczej działalności,
• osoby prowadzące pozarolniczą działalność, tj.:
  • prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej,
  • twórcy i artyści,
  • prowadzące działalność w zakresie wolnego zawodu, a także prowadzące działalność w zakresie wolnego zawodu, z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej, 
  • wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólnicy spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej,
  • prowadzące publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, 
• osoby współpracujące z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność.

Zasady składek ZUS

Każdy rodzaj składek wyróżnia się nieco innymi zasadami ich finansowania. Poniżej przedstawiamy zasady finansowania dla czterech z nich: na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe.

Zasady finansowania składek na ubezpieczenie emerytalne

• dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą - finansują w całości sami ubezpieczeni,
• dla osób współpracujących przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej - finansuje w całości płatnik składek,
• dla pracowników i zleceniobiorców - finansuje w połowie ubezpieczony, a w połowie płatnik składek.

Zasady finansowania składek na ubezpieczenie chorobowe

• dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą oraz pracowników i zgłoszonych do dobrowolnego ubezpieczenia, chorobowego zleceniobiorców - finansują w całości sami ubezpieczeni,
• dla osób współpracujących przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej - finansuje w całości płatnik składek.

Zasady finansowania składek na ubezpieczenie rentowe

• dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą - finansują w całości sami ubezpieczeni,
• dla osób współpracujących przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej - finansuje w całości płatnik składek,
• dla pracowników i zleceniobiorców - ubezpieczony finansuje 1,5% podstawy wymiaru składki.

Zasady finansowania składek na ubezpieczenie wypadkowe

• dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą - finansują w całości płatnicy składek,
• dla osób współpracujących przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej oraz pracowników i zleceniobiorców - finansuje w całości płatnik składek.

Ile wynoszą składki ZUS w 2022?

Wysokość składek ZUS oblicza się poprzez wyliczenie procentu od podstawy wymiaru ustalonej na konkretny rok. W 2022 roku wynosi ona:

• Dla ubezpieczeń emerytalnego, rentowego, wypadkowego i chorobowego oraz Funduszu Pracy: 3553,20  zł
• Dla ubezpieczenia zdrowotnego: zależy od rodzaju prowadzonej działalności. Dokładne stawki można sprawdzić tutaj.

Od wyżej podanych kwot wyliczamy procent, dzięki czemu otrzymujemy wysokość składek na 2022 rok.

Wysokości składek ZUS w 2022 roku (bez uwzględnienia zniżek) zaprezentowaliśmy w poniższej tabeli.

Uwaga! Przedsiębiorcy mogą liczyć na obniżenie wysokości składek (wszystkich prócz tej na ubezpieczenie zdrowotne), w ramach takich programów jak Ulga na Start (przez 6 miesięcy opłacanie tylko składki zdrowotnej) czy naliczania składek na podstawie osiąganego dochodu.

Kiedy nie trzeba płacić składek ZUS?

Przedsiębiorca może zostać zwolniony z płacenia składek w dwóch przypadkach:

1. Zbieg tytułów do ubezpieczenia - dochodzi do niego w sytuacji, gdy osoba ubezpieczona, oprócz na przykład prowadzonej przez siebie działalności, posiada także inne źródło dochodu, z którego odprowadzane są składki ZUS.
2. Zawieszenie działalności gospodarczej - przedsiębiorca, który zawiesi swoją działalność gospodarczą, nie ma obowiązku opłacania składek ZUS. Obowiązuje to jednak tylko w sytuacji, gdy zawieszenie nastąpiło na dłużej niż 30 dni.

Terminy płatności składek ZUS

Składki ZUS należy regulować w terminie:

• do 5. dnia każdego miesiąca - dotyczy jednostek i zakładów budżetowych oraz gospodarstw pomocniczych,
• do 15. dnia każdego miesiąca - jeżeli przedsiębiorca zgłosił do ubezpieczenia pracownika, współpracownika lub zleceniobiorcę,
• do 20. dnia każdego miesiąca - jeżeli przedsiębiorca opłaca składkę wyłącznie za siebie.

Konsekwencje nieopłacenia składek ZUS w terminie

Nieopłacenie składek ZUS w terminie grozi naliczeniem odsetek. Jeżeli nie przekroczą one 30,10 zł, zostaną anulowane. Zakład Ubezpieczeń Społecznych może nałożyć na płatnika składek dodatkową opłatę w wysokości 100% nieopłaconych składek.

Konsekwencje nieopłacenia składek mogą być dużo bardziej dotkliwe dla osób, które płacą je dobrowolnie. Po przekroczeniu terminu przestaną  mieć prawo do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Aby później je odzyskać, konieczne jest skierowanie wniosku w tej sprawie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.