Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS)
Weryfikacja: 12 kwietnia 2022
Zobacz jakie sprawy załatwisz w zakładach ubezpieczeń społecznych
Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) jest państwową jednostką organizacyjną, posiadającą osobowość prawną. Tworzy sektor finansów publicznych w Polsce. Odpowiada za realizację zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych. Gromadzi składki na ubezpieczenia społeczne obywateli, co umożliwia późniejszą wypłatę świadczeń z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego, niezdolności do pracy, choroby czy urlopu macierzyńskiego. Centrala Zakładu znajduje się w Warszawie, jednak ZUS posiada swoje oddziały, inspektoraty i biura terenowe w całej Polsce. Łącznie są to 43 oddziały znajdujące się w większych miastach oraz kilkadziesiąt inspektoratów i punktów informacyjnych w całym kraju. Nadzór nad legalnością działań Zakładu sprawuje minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego.
Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych, organami ZUS są:
- Prezes Zakładu, który kieruje działalnością ZUS i reprezentuje go na zewnątrz,
- Zarząd Zakładu odpowiedzialny za koordynację realizowania celów, procesów, projektów i wykonywania zadań,
- Rada Nadzorcza Zakładu, pełniąca rolę organu przedstawicielskiego → jest instytucją dialogu społecznego.
Zakres działania i zadania ZUS
Zakres działania i zadania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych określają:
Do głównych zadań Zakładu Ubezpieczeń Społecznych należą:
- realizacja uchwalonych przepisów o ubezpieczeniach społecznych, w tym:
- ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych,
- określenie uprawnień do świadczenia z ubezpieczenia i ich wypłacanie (chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej),
- określanie wysokości i pobieranie składek ubezpieczeniowych (społecznych, zdrowotnych, na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych),
- prowadzenie indywidualnych kont ubezpieczonych i płatników składek,
- prowadzenie rozliczeń z płatnikami składek,
- podejmowanie decyzji orzekających o uprawnieniach do świadczeń z ubezpieczeń społecznych (lekarze orzecznicy, komisje lekarskie Zakładu);
- realizacja umów i porozumień międzynarodowych, związanych z ubezpieczeniem społecznym;
- wystawianie legitymacji emeryta-rencisty osobom uprawnionym;
- dystrybucja środków finansowych z funduszów ubezpieczeń społecznych i Funduszu Alimentacyjnego;
- kontrola:
- orzeczeń o czasowej niezdolności do pracy,
- opłacania obowiązkowych składek przez płatników,
- prewencja rentowa, czyli działanie na rzecz utrzymania w zdrowiu społeczeństwa, poprzez:
- rehabilitację leczniczą ubezpieczonych zagrożonych niezdolnością do pracy (na przykład skierowania do sanatoriów),
- prace badawcze i analizy przyczyn niezdolności do pracy,
- inne działania prewencyjne.
Jak znaleźć oddział, inspektorat lub biuro terenowe ZUS?
Aby znaleźć najbliższy oddział lub jednostkę ZUS, możesz skorzystać z wyszukiwarki ZUS.
PUE ZUS online, czyli ZUS w Internecie
Zakład Ubezpieczeń Społecznych posiada swoją własną platformę elektroniczną - PUE ZUS. Warto wspomnieć, że część wniosków można złożyć jedynie w formie elektronicznej, na przykład wniosek o 500 Plus. Aby załatwić sprawę w ZUS przez Internet, należy posiadać Profil Zaufany.
Rodzaje świadczeń w ZUS
Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypłaca wiele różnych świadczeń. Są to:
- Z tytułu choroby i macierzyństwa:
- Z tytułu długotrwałej niezdolności do pracy:
- renta z tytułu niezdolności do pracy,
- renta szkoleniowa.
- Z tytułu podeszłego wieku:
- emerytura,
- dodatek pielęgnacyjny do emerytur i rent.
- Z tytułu śmierci głównego żywiciela rodziny:
- renta rodzinna,
- dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej.
- Z tytułu wypadku przy pracy i choroby zawodowej:
- jednorazowe odszkodowanie,
- świadczenia z tytułu choroby, długotrwałej niezdolności do pracy i śmierci żywiciela,
- zwrot kosztów poniesionych na zakup przedmiotów ortopedycznych.
- Inne:
- zasiłek pogrzebowy,
- Dobry Start 300+,
- 500+,
- świadczenie postojowe,
- renta socjalna,
- świadczenie przedemerytalne,
- rehabilitacja lecznicza w ramach prewencji rentowej ZUS.
Świadczenie 500+ w ZUS
Od 2022 roku ZUS jest instytucją, przyznającą świadczenie 500+. Co istotne, wnioski o świadczenie można składać wyłącznie elektronicznie - za pośrednictwem portalu PUE ZUS. W przypadku, gdy osoba wnioskująca o 500+ jest matką lub ojcem dziecka i ma numer PESEL wniosek online do ZUS może złożyć również za pośrednictwem portalu [email protected] lub swojego banku.
Kto musi płacić składki do ZUSu?
Do odprowadzania składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zobowiązane są:
- osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, które nie prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej nie prowadziły pozarolniczej działalności,
- osoby prowadzące pozarolniczą działalność, tj.:
- prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej,
- twórcy i artyści,
- prowadzące działalność w zakresie wolnego zawodu, a także prowadzące działalność w zakresie wolnego zawodu, z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej,
- wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólnicy spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej,
- prowadzące publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół,
- osoby współpracujące z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność.
Zasady składek ZUS
Każdy rodzaj składek wyróżnia się nieco innymi zasadami ich finansowania. Poniżej przedstawiamy zasady finansowania dla czterech z nich: na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe.
Zasady finansowania składek na ubezpieczenie emerytalne
- dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą - finansują w całości sami ubezpieczeni,
- dla osób współpracujących przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej - finansuje w całości płatnik składek,
- dla pracowników i zleceniobiorców - finansuje w połowie ubezpieczony, a w połowie płatnik składek.
Zasady finansowania składek na ubezpieczenie chorobowe
- dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą oraz pracowników i zgłoszonych do dobrowolnego ubezpieczenia, chorobowego zleceniobiorców - finansują w całości sami ubezpieczeni,
- dla osób współpracujących przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej - finansuje w całości płatnik składek.
Zasady finansowania składek na ubezpieczenie rentowe
- dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą - finansują w całości sami ubezpieczeni,
- dla osób współpracujących przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej - finansuje w całości płatnik składek,
- dla pracowników i zleceniobiorców - ubezpieczony finansuje 1,5% podstawy wymiaru składki.
Zasady finansowania składek na ubezpieczenie wypadkowe
- dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą - finansują w całości płatnicy składek,
- dla osób współpracujących przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej oraz pracowników i zleceniobiorców - finansuje w całości płatnik składek.
Ile wynoszą składki ZUS w 2022?
Wysokość składek ZUS oblicza się poprzez wyliczenie procentu od podstawy wymiaru ustalonej na konkretny rok. W 2022 roku wynosi ona:
- Dla ubezpieczeń emerytalnego, rentowego, wypadkowego i chorobowego oraz Funduszu Pracy: 3553,20 zł
- Dla ubezpieczenia zdrowotnego: zależy od rodzaju prowadzonej działalności. Dokładne stawki można sprawdzić tutaj.
Od wyżej podanych kwot wyliczamy procent, dzięki czemu otrzymujemy wysokość składek na 2022 rok.
Wysokości składek ZUS w 2022 roku (bez uwzględnienia zniżek) zaprezentowaliśmy w poniższej tabeli.
|
|
Kwota |
Emerytalne | 19,52% | 693,58 zł |
Chorobowe | 2,45% | 87,05 zł |
Rentowe | 8% | 284,26 zł |
Wypadkowe | 1,67% | 59,34 zł |
Fundusz Pracy | 2,45% | 87,05 zł |
Uwaga! Przedsiębiorcy mogą liczyć na obniżenie wysokości składek (wszystkich prócz tej na ubezpieczenie zdrowotne), w ramach takich programów jak Ulga na Start (przez 6 miesięcy opłacanie tylko składki zdrowotnej) czy naliczania składek na podstawie osiąganego dochodu.
Kiedy nie trzeba płacić składek ZUS?
Przedsiębiorca może zostać zwolniony z płacenia składek w dwóch przypadkach:
- Zbieg tytułów do ubezpieczenia - dochodzi do niego w sytuacji, gdy osoba ubezpieczona, oprócz na przykład prowadzonej przez siebie działalności, posiada także inne źródło dochodu, z którego odprowadzane są składki ZUS.
- Zawieszenie działalności gospodarczej - przedsiębiorca, który zawiesi swoją działalność gospodarczą, nie ma obowiązku opłacania składek ZUS. Obowiązuje to jednak tylko w sytuacji, gdy zawieszenie nastąpiło na dłużej niż 30 dni.
Terminy płatności składek ZUS
Składki ZUS należy regulować w terminie:
- do 5. dnia każdego miesiąca - dotyczy jednostek i zakładów budżetowych oraz gospodarstw pomocniczych,
- do 15. dnia każdego miesiąca - jeżeli przedsiębiorca zgłosił do ubezpieczenia pracownika, współpracownika lub zleceniobiorcę,
- do 20. dnia każdego miesiąca - jeżeli przedsiębiorca opłaca składkę wyłącznie za siebie.
Konsekwencje nieopłacenia składek ZUS w terminie
Nieopłacenie składek ZUS w terminie grozi naliczeniem odsetek. Jeżeli nie przekroczą one 30,10 zł, zostaną anulowane. Zakład Ubezpieczeń Społecznych może nałożyć na płatnika składek dodatkową opłatę w wysokości 100% nieopłaconych składek.
Konsekwencje nieopłacenia składek mogą być dużo bardziej dotkliwe dla osób, które płacą je dobrowolnie. Po przekroczeniu terminu przestaną mieć prawo do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Aby później je odzyskać, konieczne jest skierowanie wniosku w tej sprawie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.