Zachowek po rodzicach, małżonku - komu się należy i ile wynosi? 2024

Jak ubiegać się o zachowek?

Wypłaty zachowku można dochodzić na 2 sposoby: polubownie lub sądownie. W pierwszym przypadku wystarczy zawrzeć ugodę, w której uprawniony oświadczy, że otrzymał świadczenie i nie ma już żadnych roszczeń wobec spadkobierców. Drugi sposób wiąże się z postępowaniem sądowym.

Pozew o zachowek 

Podstawą do rozpoczęcia postępowania w sądzie jest złożenie pozwu o wypłatę zachowku. Z uwagi na fakt, że pozew jest pismem sądowym, musi zawierać następujące elementy:

• data i miejsce sporządzenia,
• dane powoda i pozwanego:
  • imię i nazwisko,
  • numer PESEL,
  • adres zamieszkania,
• adres sądu,
• tytuł: Pozew o zachowek,
• prośbę o zasądzenie zachowku,
• wysokość zachowku,
• datę, do której świadczenie ma zostać wypłacone,
• uzasadnienie żądania - np. stopień pokrewieństwa ze zmarłym, orzeczenie o trwałej niezdolności do pracy,
• podpis powoda,
• lista załączników.

Aby zwiększyć szansę na pozytywne rozpatrzenie pozwu, warto skonsultować jego treść podczas porady prawnej.

Wymagane dokumenty

Do poprawnie skonstruowanego pozwu należy dołączyć:

• akt zgonu spadkodawcy,
• postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku - jeżeli powód otrzymał niewielką część spadku,
• akt stanu cywilnego wykazujący pokrewieństwo powoda ze zmarłym,
• dokumenty udowadniające niezdolność do pracy - jeżeli występuje. 

Gdzie złożyć pozew o zachowek?

Pozew wraz z załącznikami należy skierować osobiście do sądu właściwego dla miejsca zamieszkania spadkodawcy. Jeżeli nie uda się ustalić ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego, dokumenty składa się w sądzie właściwym miejscowo dla lokalizacji majątku spadkodawcy.

Ile kosztuje złożenie pozwu o zachowek?

Wysokość opłaty sądowej zależna jest od wysokości przedmiotu sporu t.j. żądanej kwoty zachowku. 

Jeżeli zażądano zachowku:

• mniejszego niż 20 tysięcy złotych - opłata sądowa może wynieść od 30 do 1000 złotych,
• większego niż 20 tysięcy złotych - opłata sądowa stanowi 5% wartości żądanego zachowku.

Ile trwa sprawa o zachowek?

W kodeksie postępowania cywilnego nie uregulowano czasu trwania postępowania w sprawie zachowku. Wiele zależy od stopnia skomplikowania sprawy.

Darowizna a zachowek

O zachowek można rościć nawet w przypadku dokonania przez spadkodawcę darowizny. Każda darowizna jest wliczana do masy spadkowej, natomiast nie do każdej osoby będzie można wystąpić o zachowek. Do masy spadkowej nie są zaliczane:

• drobne darowizny tj. podarowanych w prezencie kolczyków, drobnych kwot pieniężnych,
• darowizny na rzecz osób niebędących spadkobiercami lub uprawnionymi do zachowku, które spadkodawca przekazał przed więcej niż 10 laty licząc od otwarcia spadku (daty śmierci spadkodawcy).

Darowizna, którą spadkodawca przekazał na rzecz spadkobiercy lub osoby uprawnionej do zachowku jest doliczana do spadku bez względu na czas jej przekazania.

Jak uniknąć zapłaty zachowku?

Jedynym sposobem na całkowite uniknięcie zapłaty zachowku jest wydziedziczenie w testamencie osoby, która się o niego ubiega. Częściowo kwotę zachowku można ograniczyć poprzez udowodnienie w sądzie, że powód za życia spadkodawcy nie utrzymywał z nim kontaktu. Przykładem może być sytuacja, gdy dziecko nie opiekowało się chorym rodzicem za jego życia, lecz po jego śmierci ubiega się o zachowek z tytułu pokrewieństwa. Takie argumenty mogą mieć wpływ na decyzję sędziego. 

Przedawnienie zachowku

O świadczenie można wnioskować tylko do 5 lat od otwarcia spadku, czyli rozpoczęcia podziału majątku zmarłego. Po tym terminie wszelkie roszczenia ulegają przedawnieniu.

Podstawa prawna

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1610, 1615, 1890, 1933).