Dziedziczenie ustawowe - grupy i zasady dziedziczenia spadku wg Kodeksu Cywilnego 2024

Kolejność dziedziczenia ustawowego

Grupa 1

Wedle ustawy, w pierwszej kolejności spadek dziedziczą małżonek oraz dzieci spadkodawcy. Dziedziczenie odbywa się w częściach równych, jednak małżonek zmarłego jest dodatkowo chroniony – część majątku, którą otrzyma, nie może być mniejsza niż 25% całego spadku. Jeżeli dziecko nie dożyło podziału majątku, spadek otrzymają jego zstępni (dzieci lub wnuki).

Dzieci adoptowane dziedziczą spadek na tych samych zasadach co dzieci biologiczne.

Grupa 2

Następni w kolejce do dziedziczenia są rodzice spadkodawcy. Jeżeli zmarły krewny był bezdzietny, majątek dzielony jest pomiędzy jego małżonka i rodziców. Udział spadkowy przypadający rodzicom wynosi 25% całości spadku.

Grupa 3

Jeżeli zmarły spadkodawca nie miał małżonka ani dzieci, spadek przypada obojgu rodzicom po równo. Jeżeli żadne z rodziców nie dożyło otwarcia spadku, należy się on rodzeństwu spadkodawcy. W miejsce rodzeństwa, które nie dożyło realizacji testamentu, majątek dziedziczą zstępni (dzieci, wnuki) brata lub siostry zmarłego.

Grupa 4

W przypadku, gdy spadkodawca nie miał małżonka, zstępnych (dzieci, wnuków), rodziców, rodzeństwa oraz zstępnych rodzeństwa, prawo do dziedziczenia majątku zyskują dziadkowie. Jeżeli nie dożyją otwarcia spadku, w zamian majątek odziedziczą ich zstępni, czyli wujkowie i ciotki spadkodawcy.

Grupa 5

Następny w kolejności do dziedziczenia, jeżeli spadkodawca nie ma małżonka, dzieci, wnuków, rodziców, rodzeństwa, zstępnych rodzeństwa, dziadków oraz wujostwa, jest pasierb, czyli dziecko małżonka spadkodawcy pochodzące z innego związku. W przypadku śmierci pasierba przed podziałem majątku, jego zstępni nie mogą odziedziczyć majątku spadkodawcy.

Grupa 6

Ostatnią grupą uprawnioną do dziedziczenia wedle ustawy, są gmina i skarb państwa. Jeżeli zmarły nie ma żadnych krewnych wymienionych poniżej (małżonka, rodziców, dzieci, dziadków, wnuków, rodzeństwa, zstępnych rodzeństwa, wujostwa i pasierbów), majątek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Jeżeli nie uda się ustalić ostatniego miejsca zamieszkania lub znajduje się ono za granicą, spadek przypada skarbowi państwa.

Wyłączenie małżonka od dziedziczenia po rozwodzie lub separacji

Jeżeli spadkodawca rozwiódł się z małżonkiem przed śmiercią, a winą za rozpad małżeństwa obarczył współmałżonka, ten może zostać wyłączony przez sąd z dziedziczenia ustawowego. To sąd ocenia, czy byłemu małżonkowi należy się spadek. Sytuacja wygląda bliźniaczo podobnie w przypadku separacji.

Czy można odrzucić spadek dziedziczony ustawowo? 

Spadkobierca może odrzucić odziedziczony spadek po śmierci spadkodawcy. Wówczas jego dzieci i wnuki wciąż mają prawo do dziedziczenia, chyba że spadkobierca odrzuci go także w ich imieniu. Potencjalny spadkobiorca może również zrzec się dziedziczenia – musi to jednak uczynić za życia spadkodawcy. Jeżeli zrzeknie się spadku, jego zstępni również stracą prawo do dziedziczenia.

Zrzeczenie się spadku można odwołać, w przypadku jego odrzucenia nie ma takiej możliwości.

Spadkobierca, który dowie się o spadku, może go również przyjąć w całości lub przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza, ograniczając tym samym odpowiedzialność za długi spadkowe.

Podstawa prawna

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks Cywilny (t.j. Dz.U. 2022 poz. 1360).