Przedstawiciel ustawowy dziecka, osoby dorosłej, niepełnosprawnej lub pacjenta 2023
Weryfikacja: 24 marca 2023
W sytuacji, gdy osoba ze względu na wiek bądź stan zdrowia nie może samodzielnie dokonać czynności prawnej, w jej imieniu robi to przedstawiciel ustawowy. Kim jest przedstawiciel ustawowy i jakie posiada kompetencje? Kto może nim zostać? Jak powołać przedstawiciela ustawowego? Odpowiedzi znajdują się w poniższym poradniku.
Kto to jest przedstawiciel ustawowy?
Przedstawiciel ustawowy to osoba fizyczna, która na mocy ustawy lub orzeczenia sądu dokonuje czynności prawnych w cudzym imieniu.
Kto może zostać przedstawicielem ustawowym?
Zgodnie z przepisami prawa, za przedstawiciela ustawowego uznaje się:
- rodziców - przedstawiciele ustawowi dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską,
- opiekuna - przedstawiciela ustanowionego przez sąd dla osoby małoletniej lub dorosłej - niepełnosprawnej, ubezwłasnowolnionej całkowicie,
- kuratora - przedstawiciel ustawowy dziecka narodzonego bądź poczętego i nienarodzonego, pozostającego pod władzą rodzicielską, gdy żadne z rodziców nie może go reprezentować (ustanawia się go również dla osób ubezwłasnowolnionych częściowo, jeżeli tak postanowi sąd opiekuńczy),
- małżonek - przedstawiciel ustawowy współmałżonka (może za niego działać w sprawach zwykłego zarządu),
- wspólnika spółki cywilnej - przedstawiciel ustawowy członków spółki cywilnej.
Przedstawiciel ustawowy dziecka
Naturalnym przedstawicielami ustawowym małoletniego są jego rodzice. Jeżeli ich nie ma bądź zostali pozbawieni praw rodzicielskich, rolę tę przejmuje opiekun ustanowiony przez sąd bądź kurator.
Przedstawiciel ustawowy osoby dorosłej, niepełnosprawnej
W przypadku osób dorosłych, przedstawiciela ustawowego wyznacza się dla osób pełnoletnich niepełnosprawnych, które są częściowo lub całkowicie ubezwłasnowolnione. W przypadku zawarcia związku małżeńskiego, przedstawicielem ustawowym małżonka staje się jego współmałżonek.
Przedstawiciel ustawowy pacjenta
Przedstawiciel ustawowy pacjenta to nic innego jak zwyczajny przedstawiciel ustawowy. Tym samym, w przypadku dziecka poddawanego leczeniu, jego przedstawicielem ustawowym będzie rodzic, opiekun lub kurator. Podobnie w przypadku osób niepełnosprawnych ubezwłasnowolnionych - ich przedstawicielem ustawowym podczas leczenia czy hospitalizacji wciąż będzie opiekun lub współmałżonek.
W jakich sytuacjach przedstawiciel ustawowy nie może podjąć decyzji?
Prawo nie zezwala na działanie przedstawiciela ustawowego w cudzym imieniu w sprawach:
- sporządzenie testamentu,
- uznanie dziecka,
- przysposobienie dziecka,
- zawarcie małżeństwa - może zostać zawarte za pośrednictwem przedstawiciela ustawowego wyłącznie z ważnych powodów i za zgodą sądu.
Przedstawiciel ustawowy a pełnomocnik
Często pojęcie przedstawiciela ustawowego mylone jest z pełnomocnikiem - w obu przypadkach osoba wyznaczona podejmuje działania w imieniu reprezentowanego. Różnica między przedstawicielstwem a pełnomocnictwem polega na tym, iż przedstawiciela ustawowego wyznacza ustawa bądź sąd, zaś pełnomocnika osoba reprezentowana.
Przedstawiciel ustawowy a opiekun prawny
Pojęcie opiekuna prawnego jest tożsame z przedstawicielem ustawowym. Wskazuje się, iż opiekun prawny jest jednym z przypadków przedstawicielstwa ustawowego. W obu przypadkach osoba wyznaczona ma prawo do podejmowania czynności prawnych w imieniu osoby reprezentowanej.
Jak ustanowić przedstawicielstwo ustawowe?
- dla dziecka - nadawane jest rodzicom z urzędu lub kuratorowi na wniosek sądu opiekuńczego,
- dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie - jest nadawane opiekunowi na wniosek sądu,
- dla małżonka - jest nadawane współmałżonkowi w momencie zawarcia związku małżeńskiego.