Urlop macierzyński to obowiązkowy urlop, który przysługuje każdej pracującej mamie, która urodziła dziecko bez względu na rodzaj umowy o pracę, na podstawie której jest zatrudniona.
Ile trwa urlop macierzyński?
Wymiar urlopu macierzyńskiego zależy od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie i wynosi:
- 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
- 31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie;
- 33 tygodne – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie;
- 35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie;
- 37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.
Macierzyński a urlop rodzicielski i urlop wychowawczy
Poza urlopem macierzyńskim matki mają możliwość skorzystania z urlopu rodzicielskiego oraz z urlopu wychowawczego. Łączna długość urlopów umożliwia sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem aż do 6. roku jego życia.
Z urlopu rodzicielskiego można skorzystać zaraz po urlopie macierzyńskim. Łącznie urlop macierzyński i rodzicielski przy urodzeniu jednego dziecka trwają 61 tygodni – stąd też potocznie mówi się o rocznym urlopie macierzyńskim.
Po ich wykorzystaniu możliwe jest skorzystanie z 36-miesięcznego urlopu wychowawczego. Urlop wychowawczy jest bezpłatny, a w ramach 36-miesięcznego wymiaru 1 miesiąc przeznaczony jest wyłącznie dla drugiego rodzica. Przykładowo, matka może wykorzystać maksymalnie 35 miesięcy urlopu wychowawczego, a 1 miesiąc powinien wykorzystać ojciec – w przeciwnym razie ostatni miesiąc wychowawczego przepadnie.
Od kiedy można wziąć urlop macierzyński?
Kobieta może zacząć korzystać z urlopu macierzyńskiego jeszcze przed porodem – wówczas może wykorzystać maksymalnie 6 tygodni.
Jeżeli matka nie korzystała z urlopu macierzyńskiego przed porodem, to urlop macierzyński rozpoczyna automatycznie w dniu porodu. Tydzień urlopu macierzyńskiego odpowiada 7 dniom liczonym od pierwszego dnia tego urlopu.
Czy urlop macierzyński może skończyć się wcześniej?
Urlop macierzyński może zakończyć się już po 14 tygodniach od porodu – upoważniona do niego mama może zrezygnować z pozostałych 6 tygodni urlopu i powrócić do pracy. Warunkiem jest, aby pozostałą część urlopu macierzyńskiego wykorzystał ojciec wychowujący dziecko. W tym czasie musi opiekować się dzieckiem i na jakiś czas zrezygnować z pracy.
W takim przypadku matka składa do pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z korzystania z części urlopu macierzyńskiego, w terminie nie krótszym niż 7 dni przed przystąpieniem do pracy. Pracodawca musi uwzględnić wniosek pracownicy.
Aby ułatwić świeżo upieczonej mamie powrót do pracy, rząd pracuje nad świadczeniem "babciowym", które będzie można przeznaczyć na zapewnienie dziecku opieki.
Zasiłek macierzyński ZUS - ile wynosi wynagrodzenie na urlopie macierzyńskim i rodzicielskim?
Za okres urlopu macierzyńskiego przysługuje zasiłek w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku. Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego matka może skorzystać z urlopu rodzicielskiego. Przysługuje jej wtedy zasiłek w wysokości 70% podstawy wymiaru.
W przypadku, gdy matka złoży, nie później niż w przeciągu 21 dni po porodzie, pisemny wniosek o urlop rodzicielski od razu po macierzyńskim, zasiłek za cały okres obu urlopów przysługuje w wysokości 81,5% podstawy wymiaru. Za okres 9 – tygodniowej nieprzenoszalnej części urlopu dla ojca dziecka przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 70% podstawy wymiaru zasiłku.
Matka, która pobiera zasiłek macierzyński, ale w ciągu 8 tygodni po porodzie nie może opiekować się swoim nowonarodzonym dzieckiem, ma prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego.
Zasiłek macierzyński z KRUS
Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego ma nieco inne zasady dot. wypłacania zasiłku macierzyńskiego. Świadczenie przysługuje osobie podlegającej ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu oraz emerytalno – rentowemu, bądź tylko ubezpieczeniu emerytalno – rentowemu, która:
- jest matką albo ojcem dziecka,
- przysposobiła dziecko, w przypadku objęcia opieką dziecka w wieku do ukończenia 14. roku życia,
- przyjęła na wychowanie dziecko i wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postepowania w sprawie jego przysposobienia, w przypadku objęcia opieką dziecka w wieku do ukończenia 14. roku życia,
- przyjęła dziecko w wieku do 7. roku życia na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10. roku życia.
Ojciec dziecka może pobierać zasiłek tylko w określonych sytuacjach:
- skrócenia okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego na wniosek matki dziecka po wykorzystaniu przez nią tego świadczenia za okres co najmniej 14 tygodni od dnia urodzenia dziecka,
- śmierci matki dziecka,
- porzucenia dziecka przez matkę.
Jak długo można pobierać zasiłek macierzyński z KRUS?
Długość okresu przysługiwania zasiłku macierzyńskiego zależy od liczby urodzonych dzieci podczas jednego porodu. Świadczenie można pobierać przez:
- 52 tygodnie – w przypadku urodzenia, przysposobienia lub przyjęcia na wychowanie jednego dziecka,
- 65 tygodni – w przypadku urodzenia, przysposobienia lub przyjęcia na wychowanie dwojga dzieci,
- 67 tygodni – w przypadku urodzenia, przysposobienia lub przyjęcia na wychowanie trojga dzieci,
- 69 tygodni – w przypadku urodzenia, przysposobienia lub przyjęcia na wychowanie czworga dzieci,
- 71 tygodni – w przypadku urodzenia, przysposobienia lub przyjęcia na wychowanie pięciorga i więcej dzieci.
Ile wynosi zasiłek macierzyński z KRUS?
Zasiłek macierzyński wynosi 1000 złotych miesięcznie. W przypadku przyznania prawa do zasiłku macierzyńskiego za niepełny miesiąc, wysokość świadczenia ustala się dzieląc 1000 zł przez liczbę wszystkich dni kalendarzowych w miesiącu, a otrzymana kwotę mnoży się przez liczbę dni kalendarzowych, za które zasiłek przysługuje. Wynik zaokrągla się do 10 groszy w górę.
Czy można pracować na urlopie macierzyńskim?
Praca na urlopie macierzyńskim jest możliwa w 2 przypadkach:
- zawierania umów cywilnoprawnych np. umowy zlecenie, umowy o dzieło,
- prowadzenia własnej działalności gospodarczej.
Nie można zatem pełnić obowiązków na podstawie umowy o pracę (UoP), jednak nic nie stoi na przeszkodzie, aby „dorabiać” na macierzyńskim.
Czy pracodawca może wypowiedzieć umowę na urlopie macierzyńskim?
Pracownicy przebywający na urlopie macierzyńskim korzystają ze szczególnej ochrony przed wypowiedzeniem umowy:
-
W czasie urlopu macierzyńskiego pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę → chyba, że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy (nie dotyczy to osób na okresie próbnym nieprzekraczającym jednego miesiąca),
-
Jeżeli umowa o pracę na czas określony miałaby zostać rozwiązana po upływie trzeciego miesiąca ciąży, zostanie automatycznie przedłużona do dnia porodu (nie dotyczy to jednak umów na czas określony zawartych w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy).
Kiedy umowa o pracę może zostać wymówiona?
Pracodawca może wypowiedzieć umowę kobiecie przebywającej na urlopie macierzyńskim tylko w jednej sytuacji – gdy ogłosi upadłość lub likwidację firmy. Wówczas jest on zobowiązany uzgodnić z reprezentującą pracownicę zakładową organizacją związkową termin rozwiązania stosunku pracy. Jeżeli kobieta nie znajdzie w tym czasie innego zatrudnienia, przysługują jej świadczenia określone w odrębnych przepisach, m.in. świadczenie w wysokości zasiłku macierzyńskiego.
Okres pobierania tych świadczeń wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Szczególne sytuacje związane z udzielaniem urlopu macierzyńskiego
Kodeks pracy reguluje także szczególne przypadki, takie jak:
-
pobyt matki lub dziecka w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym,
-
śmierć dziecka lub matki,
-
porzucenie dziecka przez matkę,
-
niezdolność matki do samodzielnej egzystencji,
-
podjęcie przez matkę pracy – jeśli nie była objęta ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa.
W wyżej wymienionych sytuacjach możliwe jest skorzystanie z części urlopu macierzyńskiego oraz zasiłku macierzyńskiego przez ojca dziecka (tzw. urlop tacierzyński) lub innego członka najbliższej rodziny (aby otrzymać zasiłek, podmiot musi być ubezpieczony).
Hospitalizacja dziecka, a urlop macierzyński
W przypadku, gdy dziecko wymaga opieki szpitalnej, pracownica, która wykorzystała po porodzie 8. tygodni urlopu macierzyńskiego, może go przerwać, a pozostałą jego część wykorzystać w terminie późniejszym, po wyjściu dziecka ze szpitala.
Na okres pobytu w szpitalu lub zakładzie leczniczym, matka może przerwać korzystanie z urlopu macierzyńskiego, po wykorzystaniu 8. tygodni tego urlopu po porodzie. Warunkiem przerwania urlopu macierzyńskiego jest to, aby jego część za ten okres wykorzystał ojciec wychowujący dziecko lub inny pracujący członek najbliższej rodziny.
Śmierć dziecka, a urlop macierzyński
Gdy dziecko urodzi się martwe lub umrze przed upływem 8. tygodni życia, matka ma prawo do urlopu macierzyńskiego przez okres 8 tygodni po porodzie, nie krócej niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka.
W razie śmierci dziecka po upływie 8. tygodni życia pracownica zachowuje prawo do urlopu macierzyńskiego przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka.
Śmierć matki, a urlop macierzyński
W razie śmierci matki w czasie urlopu macierzyńskiego lub pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tego urlopu ojcu lub innemu pracującemu członkowi najbliższej rodziny, przysługuje prawo do niewykorzystanej części urlopu macierzyńskiego, przypadającej po dniu zgonu matki dziecka.
W przypadku śmierci matki dziecka, która nie była objęta ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa, ojcu, lub innemu pracującemu członkowi najbliższej rodziny przysługuje prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu zgonu matki dziecka, do końca okresu urlopu macierzyńskiego.
Urlopu macierzyńskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić ten wniosek.
Co po urlopie macierzyńskim? Powrót do pracy
Po urlopie macierzyńskim pracownica wraca na swoje dotychczasowe stanowisko z wynagrodzeniem za pracę, jakie otrzymywałby, gdyby nie korzystała z urlopu. Jeżeli powrót na dotychczasowe stanowisko nie jest możliwy, wówczas:
-
otrzymuje stanowisko równorzędne z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu,
-
otrzymuje stanowisko odpowiadające kwalifikacjom zawodowym poprzednio zajmowanego stanowiska.
Po powrocie do pracy matka może zawnioskować o indywidualny rozkład czasu pracy lub o przerwy na karmienie podczas pracy ze względu na konieczność opieki nad dzieckiem.
Wniosek o urlop macierzyński - co powinien zawierać?
Wniosek o udzielenie części urlopu przed planowaną datą porodu powinien zawierać:
- imię i nazwisko matki,
- datę, od której urlop miałby się zacząć.
Powyżej zaprezentowano przykładowy PDF – wzór wniosku o urlop macierzyński.
Gdzie złożyć wniosek o urlop macierzyński w Lublinie?
Jeżeli przyszła mama pracuje na umowie o pracę lub opłaca składki chorobowe na umowie zleceniu, wówczas składa wniosek na ręce pracodawcy. Jeżeli nie pracuje, ale opłaca składki chorobowe, dokumenty należy złożyć do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie. Wniosek można złożyć osobiście, listownie lub za pośrednictwem platformy internetowej PUE ZUS.
Jakie dokumenty przygotować, aby otrzymać zasiłek macierzyński od ZUS?
W sytuacji, kiedy pracownica złożyła wniosek o urlop macierzyński u pracodawcy, nie musi składać wniosku o zasiłek macierzyński do ZUS.
Matka musi złożyć dokumenty w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych w momencie, gdy prowadzi własną działalność gospodarczą lub jej pracodawca rozwiązuje z nią stosunek pracy, np. przez likwidację lub upadłość zakładu pracy.
Dokumentami wymaganymi do wypłaty zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego są:
-
zaświadczenie lekarskie o przewidywanej dacie porodu – w przypadku występowania o zasiłek macierzyński za okres przed porodem,
-
odpis skrócony aktu urodzenia dziecka lub jego kopia potwierdzona przez płatnika składek albo ZUS za zgodność z oryginałem – w przypadku występowania o zasiłek macierzyński za okres od dnia porodu.
Zasiłek macierzyński dla bezrobotnej
Kobietom bezrobotnym nie przysługuje zasiłek macierzyński, jednak mogą one liczyć na inne świadczenia:
- zasiłek dla bezrobotnych przedłużony o okres, przez który przysługiwałby zasiłek macierzyński – jeżeli kobieta jest zarejestrowana w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna. Może liczyć na przedłużenie zasiłku, jeżeli w trakcie jego pobierania lub w ciągu miesiąca od dnia ustania prawa do zasiłku urodziła dziecko,
- świadczenie rodzicielskie.
Wniosek o zasiłek macierzyński z KRUS
Aby otrzymać zasiłek macierzyński z Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, należy złożyć wniosek o jego przyznanie do oddziału KRUS właściwego dla miejscowości Lublin, oraz:
- odpis skrócony aktu urodzenia dziecka,
- oświadczenie ubezpieczonego o dacie faktycznego przyjęcia dziecka na wychowanie – w przypadku dziecka przysposobionego,
- zaświadczenie sądu opiekuńczego o dacie wystąpienia do sądu o przysposobienie dziecka zawierające datę urodzenia dziecka – w przypadku dziecka przysposobionego,
- prawomocne orzeczenie sądu opiekuńczego o umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej albo umowa cywilna zawarta pomiędzy rodziną zastępczą, a starostą – w przypadku dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej.
Podstawa prawna
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (t.j. Dz.U. 2023 poz. 1465),
- Art. 35a i 35b ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. 2024 poz. 90),
- Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. 2023 poz. 2780),
- Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków (Dz.U. 2015 poz. 2243).